Piaskowiec

Piaskowiec (Calidris alba ang. sanderling) to jeden z tych biegusów, którego w miarę licznie możemy spotkać w Polsce, ale wyłącznie podczas migracji. Jest bardzo związany z piaszczystymi plażami, co zresztą sugeruje jego nazwa, a wybrzeże Zatoki Gdańskiej późnym latem jest jednym z lepszych miejsc, gdzie regularnie się pojawia i na których najłatwiej o jego obserwację. A warto, kiedy pomyślimy o tym, ile spotkane przez nas ptaki przybyły już kilometrów i ile jeszcze drogi przed nimi.

Piaskowiec to gatunek tundrowy, gniazduje na obszarach Arktyki Europejskiej  (Grenlandia, Svalbard), w arktycznej części Alaski i Kanady oraz w środkowej Syberii. Wyróżniamy dwa podgatunki. Jego migracje należą do jednych z najdłuższych wśród ptasich lotników, chociaż dystanse różnią się między populacjami. Niektóre przemierzą 2 tysiące km, inne wybiorą się na dłuższą wyprawę pokonując ponad 10 000 km. Rezultatem jest, że są to jedne z najbardziej szeroko rozpowszechnionych biegusów. Część populacji podgatunku nominatywnego gniazdującego w Arktyce Europejskiej na zimowiska wybiera piaszczyste wybrzeża Europy (zwłaszcza plaże Wielkiej Brytanii, Irlandii, Holandii oraz Francji), ale inne lecą aż na wybrzeże południowej Afryki i Azji. Niektóre zalatują nawet do Australii. Trasa amerykańskich piaskowców prowadzi między lęgowiskami w kanadyjskiej tundrze i na Alasce, a zimowiskami w Ameryce Środkowej i Południowej.

Piaskowce są przywiązane do zimowisk i często wracają w te same rejony. Przystanki podczas migracji również są w tych samych miejscach, dzięki czemu możemy je obserwować regularnie na polskim wybrzeżu. Podczas powrotu na lęgowiska wykazują pewną elastyczność w wyborze najlepszego miejsca. Z obserwacji podanych w publikacjach z lat 70′ i 90′ wynika, że zwykle odległość od gniazda z poprzedniego roku nie przekraczała 1 km.

Piaskowce na czas przelotów są w stanie zwiększyć swoją wagę nawet o 70%, aby dotrzeć do celu podróży. Czas migracji to moment, kiedy ptaki są szczególnie wrażliwe na zanieczyszczenia. Przykładowo stałe narażenie na wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (obecne m.in. w wodzie po wycieku ropy naftowej) wpływa na metabolizm tłuszczy, a w konsekwencji na ich wagę i mniejsze tempo wzrostu masy ciała.

Ja zwykle obserwuję piaskowce, kiedy przemieszczają się w stadach z innymi biegusami, często ze zmiennym. Oba są porównywalnej wielkości, ale dużo jaśniejsze ubarwienie piaskowca pozwala go odszukać w tłumie. Jest bardzo żwawy i szybki, w jednym miejscu pozostanie tylko kiedy żeruje lub ma przerwę na drzemkę.

Piaskowce mają dwie strategie lęgowe: pierwsza zakłada podział obowiązków miedzy dwa osobniki, każdy opiekujący się osobnym lęgiem. Druga zakłada opiekę obu rodziców nad pojedynczym lęgiem, zwykle 4 jaj. Jedną z ciekawych cech anatomicznych piaskowca jest brak tylnego palca.

Najstarszy piaskowiec o potwierdzonym wieku miał co najmniej 13 lat. Światowa populacja szacowana jest na około 700 000 osobników. Szacuje się, że 75–100 tysięcy młodych i dorosłych zimuje na terenie Europy (IUCN). Oszacowanie trendu populacji jest utrudnione przez to, że piaskowce często mieszają się w stadzie z innymi biegusami i mają rozległy obszar występowania. Ponieważ ich głównym siedliskiem są plaże, negatywny wpływ na nie mogą mieć ludzie z wolno biegającymi psami lub niepokojący je, gdy ptaki są zmęczone wędrówką.

Literatura:

BirdLife International. 2016. Calidris alba. The IUCN Red List of Threatened Species 2016

allaboutbirds.org/guide/Sanderling

birdlife.org.au/bird-profile/sanderling

Bianchini K, Morrissey CA,. 2018. Polycyclic aromatic hydrocarbon exposure impairs pre-migratory fuelling in captively-dosed Sanderling (Calidris alba), Ecotoxicol Environ Saf 161, 383–391

Bianchini K, Newstead  DJ, Morrissey CA., 2020. Differences in Migration Timing along the Midcontinental Flyway in Sanderling (Calidris alba) from Three Gulf of Mexico Staging Areas, Waterbirds 43, 225-356

Reneerkens J, Benhoussa A, Boland H, Collier M, Grond K, Günther K, Hallgrimsson GT, Hansen J, Meissner W, de Meulenaer B, Ntiamoa-Baidu Y, Piersma T, Poot M, van Roomen M, Summers RW, Tomkovich PS, Underhill LG., 2009. Sanderlings using African–Eurasian flyways: a review of current knowledge, Wader Study Group Bull. 116, 2–20